Nieuws
Georganiseerd door Molenstichting Noord-Brabant en Mozaïek Dommelvallei – Locatie: Centrum Hofdael, Geldrop
Aanleiding en context
Watermolens, klimaat-, energie- en landbouwtransities en de Dommel… Ze grijpen onder de paraplu van Mozaïek Dommelvallei naadloos in elkaar. Zo waren molens lange tijd een spil in de (waterkracht)economie van het Brabantse platteland. Ze fungeerden als bakens in het landschap dat daarmee haar kenmerkende vorm kreeg. Ook anno 2019 kunnen watermolenlandschappen een rol van betekenis spelen, onder meer in klimaatadaptatie en landschapsherstel, de realisatie van moderne energielandschappen, een gezonde bodem, behoud van functioneel erfgoed en de landbouwtransitie. Voor Mozaïek Dommelvallei reden om alle potenties bloot te leggen, samen met Molenstichting Noord-Brabant, betrokken gemeenten en waterschappen, provincie Noord-Brabant, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en Nationaal Landschap Het Groene Woud. Tijdens het werkatelier werden in vijf workshops de concrete contouren geschetst van watermolen- en energielandschappen en de vorming van het landschap in de Dommelvallei, waarbij de eerder genoemde thema’s centraal stonden.
Downloads
Opening en plenaire inleiding
Dagvoorzitter Jeroen Naaijkens, bestuurslid van Nationaal Landschap Het Groene Woud heet de aanwezigen welkom waarna Joseph Vos, bestuurslid van Molenstichting Noord-Brabant benadrukt dat zijn stichting een schakel wil zijn tussen de belangen van molens & molenaars en de overheden. Jan Kerkhof, voorzitter van Mozaïek Dommelvallei, onderstreept het belang van daden stellen. Water blijkt bij alles wat aangepakt wordt een belangrijke factor te zijn. Hans Bleumink van Bureau Overland laat zien hoe het erfgoed van molens en de groeiende aandacht voor de bijbehorende watermolenlandschappen de kennis en inspiratie leveren voor ruimtelijke opgaven en ontwikkelingen. Hans de Mars van Royal Haskoning DHV licht de resultaten van zijn onderzoek naar watermolenlandschappen in Het Groene Woud toe.
Downloads
Van boven naar beneden: Jan Kerkhof, Jeroen Naaijkens en Joseph Vos
Workshop 1 – Watermolenpaspoorten en -landschappen o.l.v. Hans Bleumink
Aan de hand van praktijkervaring uit Limburg, waar onder meer Molenstichting Limburg, Waterschap Limburg en Provincie Limburg samenwerken binnen een watermolenconvenant, werd gekeken naar de mogelijkheden voor een gezamenlijke, toekomstbestendige aanpak voor watermolenlandschappen in Noord-Brabant.
Conclusies en aanbevelingen
De waarde van een convenant als in Limburg wordt breed onderschreven en verdient navolging in onze provincie, maar dan wel met een ‘Brabantse toets’. Het is van groot belang om de juiste partijen met het juiste mandaat aan tafel te krijgen. Belangrijke vragen: Moeten wind- en watermolens gescheiden worden? Ja je Brabant-breed aan de slag of per waterschap? Nodig je ook direct de gemeenten uit?
Downloads
Workshop 2 – Energielandschappen o.l.v. Anja de Wit
Watermolenlandschappen waren energielandschappen avant la lettre. In deze workshop werden de toepassingsmogelijkheden van waterkracht en aquathermie (thermische potentie van oppervlaktewater en afvalwater) verkend, evenals de vraag hoe watermolens kunnen bijdragen aan onze toekomstige energiebehoefte.
Conclusies en aanbevelingen
Bij aquathermie wordt warmte uit het water onttrokken en opgeslagen in de bodem of direct via een warmtenetwerk naar bebouwing gebracht. Het is een manier om bij te dragen aan de warmtetransitie. Aquathermie is een nieuwe ontwikkeling. Voorwaarde is dat er een warmtenetwerk aanwezig is. Wellicht is aquathermie binnen de regio Dommelvallei een alternatief voor aardgas en kan energiecoöperatie Dommelstroom hier een rol in spelen. Dit is een succesvol particulier initiatief in Sint-Michielsgestel waarbinnen een waterkrachtcentrale is gerealiseerd.
Downloads
Workshop 3 – Koppelingskansen voor (verdwenen) watermolenlandschappen o.l.v. Hans de Mars
Besproken werd hoe de (verdwenen) molenlandschappen praktisch toegepast kunnen worden bij natuurontwikkeling, landschapsversterking, recreatieve ontwikkeling en de inrichting van klimaatrobuuste beekdalen.
Conclusies en aanbevelingen
Maak een goede analyse van het verleden, de waterhistorie, watertoponiemen. Het verhaal is belangrijk. Niet alleen ter bescherming, maar ook om de potentie van het watermolenlandschap aan te geven. Molens moeten en kunnen bijdragen aan moderne vragen. Hou het klein lokaal en concreet. Om draagvlak voor beleid te creëren is lokale inbreng noodzakelijk. Deze ontstaat vanuit maatschappelijke bewustwording.
Downloads
- Presentatie ‘Watermolenlandschappen Het Groene Woud’, door Hans de Mars
- Verslag workshop 3, sessie 1
- Verslag workshop 3, sessie 2
Workshop 4 – Landschapsbiografie van de Dommel o.l.v. Ger van den Oetelaar en Dirk van de Ven
Er zijn vele Dommelpublicaties geweest, maar met deze landschapsbiografie wordt een biografie gemaakt die iedereen in het stroomgebied kan gebruiken als basis voor ontwikkelingen. Hierdoor zullen toekomstige initiatieven beter aansluiten bij de (landschaps-)identiteit van het stroomgebied. De landschapsbiografie wordt onder meer via aanvullend onderzoek ontwikkeld in de geest van de landschapsbiografie van de Drentse Aa.
Conclusies en aanbevelingen
Er is veel enthousiasme voor de landschapsbiografie en veel partijen willen graag meedenken en input leveren. Veel informatie en kennis is er al. Gebruik dit en voeg nieuwe informatie toe. Zorg dat provincie, waterschap en gemeenten niet om de landschapsbiografie heen kunnen. Zo zorg je er uiteindelijk voor dat de biografie goed gebruikt gaat worden. Bewoners moeten ook betrokken worden. Zij hebben kennis van het gebied en zijn bekend met de ontwikkelingen. Denk nog goed na over de ontsluiting en het gebruik van de landschapsbiografie. Er zijn hiervoor veel mogelijkheden.
Downloads
- Presentatie ‘Landschapsbiografie van de dommel’, door Ger van den Oetelaar en Dirk van de Ven
- Verslag workshop 4
Workshop 5 – Beleefbaarheid en zichtbaarheid watermolenlandschap o.l.v. Akke de Vries
Gezocht werd naar concrete mogelijkheden om een watermolenlandschap landschappelijk te versterken en naar ideeën om de contouren van watermolenlandschappen (tijdelijk) zichtbaar en beleefbaar te maken.
Conclusies en aanbevelingen
De workshop leverde vele bruikbare tips op (zie verslag). Over het algemeen staan de deelnemers positief tegenover het idee van een kralenketting van watermolenlandschappen. Kunst kan een goed medium zijn om dit idee zichtbaar en beleefbaar te maken. Er is nog wel heel wat werk te doen, te beginnen bij het bepalen van wat en wie je met dit idee wil bereiken en hoe je een watermolenlandschap moet definiëren. Van belang is communicatie, om ook tussenstappen aan de buitenwacht te laten zien.
Downloads
- Presentatie ‘Zichtbaarheid en beleefbaarheid watermolenlandschappen’, door Akke de Vries (Molenstichting Noord-Brabant)
- Presentatie van Karel Voets (Brabants Landschap)
- Presentatie ‘Vincent van Gogh en zijn watermolens’, door Frank van der Eijnden (Van Gogh Heritage Foundation)
- Verslag workshop 5, sessie 1
- Verslag workshop 5, sessie 2
Afsluiting
Dagvoorzitter Jeroen Naaijkens onderstreept dat alles veel tijd kost en dat de samenleving ingewikkeld is, maar dat het vertellen van een goed en gelaagd verhaal niet lang hoeft te duren. Aan de ene kant is er het verhaal van de molen en het perceel en aan de andere kant dat van de regio en de stad. Fons Naterop, voorzitter van Molenstichting Noord-Brabant ziet veel gezamenlijke belangen. Burgemeester Moorman van Bernheze voelt urgentie. Ze wil vanuit het verleden ‘het volgende hoofdstuk schrijven’ en daarbij uit het sectorale en ín het integrale stappen. Enige haast is geboden, omdat in 2020 de energiestrategie klaar moet zijn.
Downloads
